HOE MEN CUSTUMEERD IN YPREAMBACHT TE BEDINCGHENE DIE HOGHE FEITEN BEHORENDE TEN VONNESSE VAN DEN MANNEN ZULK ALS MOORDAET, VREDEBRAKE ENDE ANDRE

Ed. J. Monballyu

in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis Gesticht onder de benaming Societé d'émulation te Brugge, 114 (1977), 143-153.

.

p. 149

[l] Eerst als die heere een bezouc zitten wille van vredebraken, van moordaden of van andren hoghen

p. 150

feiten, zo moet de heere de mannen alvoren informeren datter feit es, ende dat feit kennelijc ghedaen, men wijst dbezouc te ghebiedene up eenen zondach sheeren aysemente met eenen bailiu ende IJ mannen van den hove of meer in de prochijekerke daer tfeit gheviel ende in de IJ naeste prochijen, dbezouc te sittene van den daghe dat men de daghinghe doet in derden daghe ter stede daer tfeit gheviel of harde ghehende, ende daer daech men alle die lieden man of den XV jaren oud ende daer boven om ten bezouke te commene ende daer te doene, mits dat de bailiu dat prouvet inwaer te doene met den goeden lieden van den drien prochijen.

[2] Als men bezouc besit van verdebraken, so es men sculdich te vraghene den vrienden omme deerste feit, daernaer omme tlaeste, ende of tlaetste toecommen es omme toocoysoen van den eersten, ende tusschen beeden den feiten partien ver scheden ziinde te minste XL voeten. Eist dat IJ goede sou fisante lieden dit orconden, so es de verdebrake inwaer ghedaen, emmer wel merkende wat lieden het ziin, bij daghe van ziene van hoorne, ende bij nachte van gheruchten ; ende van horen segghene, daerof behoort drie of meer tfeit vor seit te verclaersene.

[3] Als int vorseide bezouc hiemen bedraghen es van verdebra ken, moorden of ander saken, faite, de clagher, mits datter een es, dinct danne te tijt. Ooc so wint meneghenen of voor de mannen, ende diere bedraghen es wijs men te daghene up eenen zondach in de prochijekerke daer tfeit gheviel van den zondaghe in derden daghe als up zinen derden dach van vredebraken, ende van zinen live nomende hem hof ende stede waer hij commen mach tsinen wetteliken daghe. Die dag-

p. 151

hinghe doet men met eenen bailiu ende met IJ mannen van den hove of meer, ende derden valt altoos sdisendaghes naer den Ypp[er]schen. Sowaer lijf of gront ancleeft, die dach hout men altoos tYpre te zale, ende maectene elken daer.

[4] Des disendaghes so verhaelt de bailiu dbedrach ende hoe de daghinghe ghedaen es. Danne wijs men de daghinghe kennelijc te doene, die kenlijchede doen met IJ mannen diere over waren. Men heeschtene voort eene waerven ende danne wis menne te banne, ende derdewaert voortheesschen anderwaerf te beidene kennelijc te makene dat porten open ziin ende brugghen neder, ende voordheesschen ende gheven vry wech ende gheleede van allen zaken zonder van dien, ende daerof presenteeren wet te doene te segghene van den mannen. Danne heesch menne derde waerven voord en daernaer verbeit men tijt ende wile. Danne wisen de mannen omme bedi dat prieme, tsiertsen, middach, noene ende de meeste heelt van den daghe leden es, dat tijt ende wile van den daghe ver leden es. Danne wiis menne achtervolcht, verwonnen van zinen eersten derden daghe van vrebraken, ende menne eer daechtene daer ter stede van dien daghe in derden daghe van vredebraken; die derde dach valt sdonde[r]sdaghes.

[5] Sdonderdaghes so verwint men den selven met alle den mani icghen, vonnessen, voortheesschen, beiden als boven ver claerst tote men wijst te verbeidene tijt ende wile. Danne verbeiden de mannen so langhe dat de zonne ondergaat, bed nacht

p. 152

es dan dach, ende als de bailiu maend of hij tijt ende wile wel verbeit heeft, de manne segghen: Bailiu behouden uwer manicghen wij zien ende merken dat so verne an den nacht ghegaen es, dat de dach zine leden verloren heeft ende es bet nacht dan dach ende ziin onmoghende van vonnes sen te wisene, nemaer wanneer ghi ons in hove doet ende betoghet dat bet dach zij dan nacht ende dat de dach den nacht verwonnen heeft, wij zullen goede vonnessen wisen ende doen dat wij sculdich ziin te doene ende thof blijft open staende al den nacht tote sandersdaghes ende dats sondaechs».

[6] Sondachnuctins, de zonne up ziinde, de manne vergadert int hof, de bailiu verclaert al tghedinghe datter of leden es ende maent of hij de mannen wel in tiden in hove ghedaen heeft, ende betoocht den dach ende begheert de contumacie. De manne wisen den beclaechden gheachterhaelt ende verwon nen van zinen utersten wettelike derden daghen van vrede braken, ende daernaer ten versouken van den bailiu men wystene te bannene daer ter stede van vredebraken eweliken uten lande van Vlaendre up ziin hooft, ende dat men dien ban pueplieren zal te Ternints tYpre ter Maerct boven den Wissele ende in de prochijekercke daer tfeit gheviel met eenen bailiu ende met IJ mannen of meer. Heeft hij leen of erve, dat die

p. 153

lichghe ende aplakiere an sgraven dommeyne in meersinghen van zinen andren goede ; heeft hij cateile dat men die te sgraven tafel ende tsire dwale in meerzinghen van sinen andren cateilen.

[7] Dese feiten die behoren ten vonnessen van den mannen naer de costume vorseit dats moord, roof, brantstichten, vrau wencracht, tfule, ooc andre diere ute spruten, daerof de iusticie behoord twiel, de brant, ende dandre feiten ziin ghegheven te berechten over schepenen, ja die behoren te schepenenvonnessen dat elc wel weten mach wat schepenen daer vermoghen : LX lib. parisis, de galghe, buten vryen steden van wette.