ORDINANCIE ENDE EEWICH EDICT VAN DE ERTZHERTOGEN ONSE SOUVEREYNE PRINCEN TOT BETER DIRECTIE VAN DE ZAKEN VAN JUSTICIE IN HUNNE LANDEN VAN HERWERTSOVER (12 juli 1611)

ed. G. Martyn

(Blazoen van de Aartshertogen, geflankeerd door de personificaties van Justitia en Pax)

Tot Bruessel, By Rutgeert Velpius ende Huybrecht Anthoon, gesworen boecvercoopers ende druckers van Hare Hoocheden inden Gulden Aerent by 't Hoff anno 1611. Met previlegie.

Albert ende Isabel Clara Eugenia, infante van Spaignien, byder Gratie Godts, ertzhertoghen van Oostenryck, hertogen van Burgundiën, van Lotryck, van Brabant, van Limburch, van Luxenburch ende van Gelre, graven van Habsburch, van Vlaenderen, van Arthois, van Burgundiën, van Thirol palsgraven, ende van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, van Namen, ende van Zutphen, marcgraven des Heylighen Rycx van Roome, heere ende vrouwe van Vrieslant, van Salins, van Mechelen, van de stadt, steden ende landen van Utrecht, Overyssel ende van Groeninghen. Allen den genen die dese jegenwoordige sien sullen, saluyt.

Alzoo door de boosheyt des tydts vele saecken wel gheordineert, zoe by placcaten van de princen Onse voorsaten, als by civile rechten, ontfanghen voor gebruyck in diverssche plaetsen, niet en zyn zoe exactelyck onderhouden alst behoort, ende dat van dander syde, de diversiteyt van humeuren ende opiniën van de mensschen in materiën wesende disputabel, daer toe heeft byghebrocht een twyffelachticheyt, Wy willende daer inne versien, volghents de goede intentie van wylen hoochlofflycker gedachten den Coninck Philips den tweeden van dien naeme, Onsen zeer lieven heere ende vadere (wyens ziele Godt genaedich sy) hebbende tot desen eynde doen vergaderen eenige syne principale officiers ende dienaren, onder het gouvernement generael van wylen (goeder memorie) Onsen zeer lieven ende zeer beminden broeder den ertzhertogh Ernest, byde welcke naer visitatie van de advysen van de raeden, die als doen hier op wirden gheconsulteert, hebben beworpen gheweest vele puncten ende articulen, ten eynde als boven. Allen d'welck naer dyen Wy dat anderwerven hebben doen oversien in Onsen Secreten Rade, ende daer op andermael ghehadt d'advysen van de voorseyde raeden, ende rapport van alles, hebben gestatueert ende gheordineert, statueren ende ordineren by desen voor Eeuwich Edict, ende tot ghemeyne welvaert van Onse landen ende ondersaeten, de puncten die hier nae volghen.

I.

Ierst zoe ordineren ende bevelen Wy aen allen Onsen steden, officiën ende casselryen van Onse voorseyde landen, de welcke tzedert den jaere duysent vyffhondert ende veertich hebben genegligeert te vercrygen de confirmatie ende emologatie van heure costuymen ende usanciën, gelyck als doen was geordineert by wylen Zynen Keyserlycke Majesteyt, dat zy binnen zesse maenden naer de publicatie van dese overseynden aen dyen van den raedt van heure provincie, een cohier van heuren voorseyde costuymen ende usanciën, de welcke zij tot hier toe gebruyckt hebben, op pene dat tot coste van de ghebreckelijcke commissaris ghesonden sal worden om te doen het debvoer daer toe noodich, ende daer nae, om allen t'zelve byde voorseyde raeden respectivelyck met hun advys aen Ons oft wel aende voorseyde van Onsen Secreten Raede overgesonden te worden, ende alzoo te decreteren de voorseyde costuymen ende usanciën in sulcker vorme als Wy noodich bevinden zullen, totte welvaert van Onse ondersaeten, ende by desen middel een yeder versekeren van de wet van syn quartier, ende beletten de groote onkosten die men is draghende om te proberen de voorseyde costuymen ende usanciën, wesende dicwils gheaccompaigneert met onsekerheyt ende contrarieteyten.

II.

Ordinerende voirts aende voorseyde raeden dat zy respectivelyck alsdan Ons adverteren, welcke van de voorseyde costuymen ende usanciën zij houden voor ghemeyne ende kennelyck, om de selve oock alzoo te doen kundighen ende houden voor sulcx, sonder dat van noode zy te doene eenige andere proeve oft allegatie, ende soe verre zy inde costuymen hier voortydts gedecreteert yedt bemercken d'welck zoude verheysschen eenige claericheyt oft veranderinghe sullen Ons daer van de wete doen, met hun advys daer toe dienende.

III.

Bevelen wel ernstelyck aen allen Onsen voorseyden raeden ende andere bancken, alwaer Wy hebben Onse fiscaelen, dat zy hun behoorlyck ende neerstelyck acquitteren in heure lasten ende respectivelyck volghen de termynen van hunne instructiën ende zoo sy iedt bevinden meriterende veranderinge, zullen Ons daer van adverteren.

IIII.

't Selffde bevelen Wy aen alle subalterne rechteren ende justicieren hebbende hunnen styl ende orden iudiciaire by geschrifte geëmologueert by Ons oft Onse voorsaeten.

V.

Ende soo vele raeckt degene, naementlyck ten platten lande⁽⁾, de welcke gheene ghemologueert hebben, de voorseyde raeden ende hooft-bancken zullen hen ordineren, dat zy overseynden by geschrifte de ghene die sy gebruycken, om op de selve te ordineren oft wel andere aen hen ghegeven te worden, daerentusschen sullen zy hun reguleren naer den styl die gebruyckt wort by die van de bailliuschappen, gouvernanciën, casselryen, ammannyen oft andere hooftbancken van hunnen resort.

VI.

Verbiedende aen allen officieren, deurwaerders ende sergeanten, dienende in de voorseyde raeden ende bancken, te doen eenige exactiën, compositiën oft andere misbruycken inde exploicten daer van d'executie hen sal wesen bevolen, maer zullen daerinne neerstelyck procederen, nochtans met alzucken respect ende stillicheyt als 't betaempt, zelfs de extraordinarise, de welcke wesende gedistribueert in diversche plaetsen van residentie, verre van hunne overicheyt, des te lichter⁽⁾ hen vergeten van hun debvoir, ende ingevalle van contraventie, om te verlichten Onse ondersaeten van onkosten, hebben Wy geauthoriseert ende authoriseren by desen de magistraten van de steden ende plaetsen daer sulcx zal geschieden, om by preventie op 't beclach van de geïnteresseerde daer op informatie te nemen, voor hen te roepen alzulcken deurwaerder oft sergeant, den zelven te hooren op 't gene dat zal resulteren op⁽⁾ zijnen laste, ontfangen den thoon tot zijne ontlastinge, zoo verre hy dyen administrere, al⁽⁾ sommierlijck ende ten cortsten alst doenlijck sal wesen, om alsdan de saecke alzoo gheïnstrueert zijnde, allen 't zelve gesonden te worden aenden raedt oft bancke daer den voorseyden deurwaerder oft sergeant is dienende, ende daer op gheordineert te worden, 't zy by condempnatie ofte absolutie, 't ghene behooren zal.

VII.

Verbieden aen allen den ghenen hebbende judicature, tsy in raeden oft andere mindere bancken, te nemen part ende deel in goeden die verbeurt worden, ofte in amenden in gelde, de welcke aengewesen worden om gemeyne misdaeden ende delicten, contraventie van Onse placcaeten oft andere ghelijcke saecken daer toe ghedisponeert.

VIII.

Van ghelijcken zoo verbieden Wy aen allen rechters ende officieren, van wat qualiteyt zy zijn, te vuegen onder⁽⁾ de conditiën van de vercoopinghen van goeden, taxeren oft ontfanghen eenighen wyn op de insettinghe van den prys oft anderssins, tot laste van de voorseyde goeden oft erfven te coope ghestelt by decreet, subhastatie oft andere weghen van justicie.

IX.

Om eenichsins te bedwinghen de temeriteyt van de litiganten, verbieden Wy aen alle subalterne ende overste rechteren te ghebruycken compensatie van costen, maer wel van condempnatie ten laste van den ghenen die ten principaele zal verliesen, alwaer 't zoo dat de partyen maesschap waeren oft gheallieert, 't en zy nochtans om zeer groote oirsaeken, waermede Wy belasten hunne consciëntiën, willende bovendyen, om te wederstaen die tergiversatiën ende calumniën, dat alle rechters onderhouden het placcaet daer op geordineert den lesten dach augusti duysent vyffhondert zessentachtich.

X.

Ende alzoo tot nu toe diverselijck gebruyckt is geweest het stuck van publicatie van de enquesten, Wy tot voordeel van de justicie ordineren, dat in allen hoven ende bancken van justicie, hooge ende leege, in de landen van Onse gehoirsaemheyt de voorseyde publicatie van enquesten ghedaen worde naer de dispositie van de ghemeyne rechten.

XI.

Om te eviteren de diversiteyt van de vonnissen dyer ghegheven worden in 't stuck van de formaliteyt der solemniteyten van de makinge van de testamenten, zoo verclaren ende statueren Wy, dat inde plaetsen van Onse provinciën, alwaer de goeden ghelegen zyn, ende de welcke hebben huere ghestatueerde costuymen, men sich sal reguleren naerde dispositie van de zelve, op pene van nulliteyt.

XII.

Ende daer de voorseyde costuymen alnoch niet gestatueert en zyn, om daerentusschen te weerhouden de twyffelachtighe ende onzekere gepeynsen van de stervende menschen, ende t'ontgaen alle toemakinghen ende valscheden, daer tegens de overledene niet en connen argueren, hebben gheordineert, ende ordineren, dat alzulcke testamenten, dispositiën, oft andere vuyterste willen, zullen gheteeckent worden byde testateurs, ende twee ghetuygen daer toe geroepen, zoo verre zy schryven connen, waer op zy zullen ghevraecht worden byde notarissen, pastooren oft onderpastooren, de welcke zullen ghehouden wesen in d'een oft d'ander gevalle daer van mentie te maecken by hunne instrumenten, aende welcke notarissen, pastooren, oft onderpastooren, Wy verbieden te ontfaen inde voorseyde testamenten die voor hen ghepasseert zullen worden, eenighe giften oft legaten tot hunnen voordeel, oft van huere ouders, tot den vierden graet toe, volgens de supputatie van de civile rechten inclusivelyck.

XIII.

Indyen ter plaetsen van de residentie van de testateurs, ende de ghene daer huere goederen gelegen zijn, valt diversiteyt van costuymen in 't regardt van dese dispositiën van vuytersten wille, ordineren Wy, dat voor zoo vele aengaet de qualiteyt van de voorseyde goederen, oft men van de zelve mach disponeren, in wat ouderdom ende in welcke vorme, ende met welcke solemniteyt, men sal volgen de costuymen ende usanciën van de voorseyde situatie.

XIIII.

Declarerende nochtans Onse intentie te wesen, dat zoo wanneer de voorseyde goeden zijn van vrye dispositie, dat de zelve niet en sullen moghen ghelaeten worden by alzulcke testateurs, t'zy by testament oft gifte metten levenden lyfve, oft by oirsaecke van der doot, noch oock en sal mogen gheschieden eenighe andere donatie, tot proffyte van de momboors, toesienders oft administrateurs⁽⁾ van huere vrouwen oft kinderen, gheduerende den tydt van hunne administratie, ghelijck gheordineert is gheweest by wylen Zijne voorseyden Keyserlijcke Majesteyt, int jaer duysent vyffhondert ende veertich. Alles op pene van nulliteyt, d'welck nochtans Wy niet en verstaen zal plaetse hebben ten opsiene van de vaders ende moeders, grootvaders ende grootmoeders, broeders oft susters, al ist dat zy zijn van de qualiteyt voorseyt.

XV.

Wy ordineren wel ernstelijck, dat het placcaet van wylen Onsen Heere ende Vader van den zesten decembris duysent vyfhondert ende zessentachtentich worde punctuelijck gheobserveert, ende vernieuwende de principale puncten van het zelve placcaet, verbieden anderwerven, dat egheene clausulen rakende fideicommis, substitutiën, verbiedingen van te aliëneren, oft ghelijcke lasten gheordineert by testamenten, donatiën oft contracten en zullen hebben effect van realisatie oft affectatie van recht, ten zy dat de voorseyde clause van testamenten, donatie oft contracten, inhoudende zulcken last, zy ghenotificeert ende gheregistreert byde rechteren oft wetten, daer zulcke goeden gheleghen zijn, oft als 't leenen zijn, by t'hoff, van t'welcke zy ghehouden ende rurende zijn, welck debuoir Wy ordineren gedaen te worden by den ghenen die eerst moet proffiteren van alzulcke dispositiën als boven, aleer hy doen zal d'apprehensie van t'goet alzoo belast, op pene van te verliesen t'ghebruyck van de zelve goeden tot proffyte van de ghesubstitueerde oft andere, tot voordeel van de welcke die aliënatie zoude verboden wesen.

XVI.

Dat alle zulcke dispositiën van substitutiën, fideicommis, verbiedinghen van t'aliëneren, conditiën van wederkeeringhe oft andere ghelijcke, ghedaen by ordinancie van uuytersten wille oft by contracten inter vivos, van houwelijck oft andere die men ghemeynlijck noempt conventionele, in wat termynen dat die ghemaeckt zijn, en zullen maer drymael effect hebben, daer inne begrepen de eerste institutie ende tot proffyte van drye persoonen, daer onder begrepen den eersten gheïnstitueerden, declarerende de ghene die voorder gheordineert zijn, van egheene weerde.

XVII.

Ende om te eviteren alle disputen, de welcke dickwils vallen in dese materie van substitutie ende fideicommis, Wy belasten aende ghene, die se zullen willen ghebruycken ter plaetsen daer de goeden van vrye dispositie gheleghen zijn, claerlijck expliceren ende verclaeren by den instrument dat zy daer op zullen doen maecken, hunne intentie ende uuytersten wille, den welcken Wy willen dat punctuelijck ghevolght worde.

XVIII.

Ende soo verre zy ordineerden eenige substitutie in t'gene voorseyt is, tot proffyte van yemandt, met bespreeck zoo wanneer, ende zoo verre den eersten gheïnstitueerden quaeme te sterven sonder kinderen, t'welck vele hebben ghehouden voor conditionnele ende t'wyffelachtige woorden, causerende groote dispute ende diversiteyt van opiniën, Wy, om daer van een eynde te maecken, verclaeren dat in ghevalle als boven, alzulcke kinderen gheïnstitueert by conditie, zullen verstaen worden gheroepen te zyne naer hueren vadere, den welcken alzoo volgentlijck niet en zal moghen aliëneren de goeden belast met sulcke substitutie.

XIX.

Om dieswille datter vele processen worden gheroerdt tusschen Onse ondersaeten ter oirsaeke van de menichfuldicheyt van feyten diemen voortbrenght ende poseert geschiedt ende ghevallen te wesen inde conventiën ende contracten, ter oirsaeke van de welcke men ageert, ghelijck oft daer meer waer gheseyt oft besproken gheweest als inhouden de instrumenten daer op gemaeckt, t'zy onder hunne signaturen, oft wel voor notarisen ende ghethuyghen, ghelijck oock op t'stuck van de dispositiën rakende testamenten, contracten van houwelijck, ende alle andere speciën van conventiën, oft dispositiën, causerende eene groote onsekerheyt, ende somtyts diversiteyt, ja contrarieteyt in t'betoonen, met belemmeringhe van processen, tot groote schaede van partyen, Wy om hier inne te versien, hebben gheordineert ende ordineren mits desen, dat van alle saeken waer van Onse ondersaeten zullen willen handelen oft disponeren, excederende de weerde van drye hondert ponden Arthois eens, t'zy by ordinantie van vuytersten wille, giften, contracten van houwelijck, vercoopinghen oft andere contracten, hoedanich die zijn, t'zy van reële saecken oft in gelde, van de weerde als boven, dat zy het zelve doen by gheschrifte, t'zy onder heure signaturen, oft voor notarisen ende getuygen, oft andere openbaere persoonen, naerde qualiteyt ende importantie van de voorseyde contracten ende dispositiën, de welcke daer van zullen maecken de instrumenten in behoirlijcke vorme, de welcke alleene zullen dienen tot bethooninghe van t'ghene voorseyt is, sonder dat de rechteren zullen mogen ontfangen eenigen anderen thoon by ghethuygen boven t'inhouden van de selve.

XX.

Ende gelijcker dickwils overcommen difficulteyten om te bethoonen den ouderdom, tydt van houwelijck, ende doot van de persoonen, t'zy om promotie totte geestelijcke orden, versieninghe van beneficiën, oft weerlijcke officiën, restitutiën in integrum, ende andere ghelijcke saecken, hebben gheordineert ende ordineren by desen aende schepenen ende andere wethouders, zoo wel van de steden als dorpen, dat zy jaerlijcx lichten het dobbel gheautentiqueert tegen de registers van de doopselen, houwelycken ende begraefenissen, die yeder pastoor der voorseyde plaetsen zal ghehouden hebben van de ghene die geduerende t'voorseyde jaer in zijn prochie zullen geschiet zijn, de welcke den voorseyden pastoor zal ghehouden wesen hen te gheven, ende zullen zy daer van goede getrouwe bewaernisse doen doen in heure archiven, willende daerenboven dat de wethouders van de dorpen doen maecken een tweede dobbel van de voorseyde registeren, ende t'zelve seynden inde greffie van de steden, bailliuwagiën, casselryen, gouvernanciën ende andere hooghe bancken van hun ressort, om aldaer bewaerdt te worden. Alles op arbitraele pene jegens de ghene die in ghebreke zullen blyven, ordinerende voirts dat aende voorseyde registeren ende dobbele van dyen gants ende gheheelijck worde gelooff ghegeven, zonder dat van noode zy aen partyen eenigen voorderen thoon te doene.

XXI.

Ghelijck Wy oock willen dat de thoonen van kruynen, cloosterbeloofte, ontfanginge totte gheestelijcke oorderen, gheschieden by briefven, ende niet by ghetuygen. Van ghelijcken sal men observeren inde vonnissen ende sententiën, waer van partyen hun sullen willen behulpen, ten waere dat men voortsbrocht t'verlies van de registeren, in welcken ghevalle op d'een ende d'ander zal moghen thoon by ghetuygen ontfangen worden.

XXII.

In saecken ende processen daer questie is van de weerde van contentieuse dinghen, ende alwaer den thoon moet gheschieden by ghetuygen, ordineren Wy dat de rechteren zullen doen veraccorderen de partyen met zeker ghetal van persoonen⁽⁾ wel gheëxperimenteert, ende hen des verstaende, ende by faulte van accord, de voorseyde rechteren zullen van officie wegen eenighe denommeren⁽⁾, om t'gene voorseyt is te schatten ende priseren naerden tydt als die estimatie moet gherapporteert worden, sonder de voorseyde partyen toe te laeten daer op voordere ondersueckinghe te doene.

XXIII.

Alsser zal wesen condempnatie van restitutie van vruchten, de liquidatie van de zelve en sal niet geschieden tot die hoochste⁽⁾ estimatie als zy weerdt zyn geweest, maer wel op zulcke die yeder jaer meestendeel loop ende prys zal ghehadt hebben, volghens de verifficatie diemen zal doen by extracten vuyt de registeren daer van ghehouden byde steden ende andere plaetsen daer openbaere mercten zyn, belastende de wethouderen van de plaetsen, alwaer men niet ghewoon en is te houden zulcken register, dat alzoo te doene.

XXIIII.

Hoe wel egheen reel recht in immeuble goeden, t'zy in alles by vercoopinghe oft gifte, oft in deel by onderpandt en mach vercreghen worden, dan by wettelycke debvoiren daer toe ghestatueert by placcaten van de princen Onse voorsaeten, oft byde costuymen van de plaetsen ghedecreteert oft te decreteren, nochtans en verstaen Wy niet dat hier door gederogueert zy aende wetachtige dispositie ende preferentie Ons ende Onsen fisque toecommende by dispositie van recht, opde goeden van de ontfangers van Onse domeynen ende innecommen, voor alle andere crediteuren, daer van de schulden sullen gecontracteert wesen naer dat zy heuren eedt gedaen hebben, van welcke preferentie Wy verstaen te ghebruyken jegens alle de voorseyde ontfangers, in wat provincie zy exerceren t'stuck van hueren last, volgents t'voorseyde privilegie fiscael aen Ons tot verscheyden reysen aenghewesen.

XXV.

Welcke preferentie ende affectatie van goeden ten effecte van diere, in cas van insolventie van de voorseyde ontfangers, Wy willen dat zal volbrocht worden, niet jegenstaende de devolutie van de proprieteyt, de welcke byde costuymen van eenighe provinciën ende steden is innegevuert ende gheïntroduceert tot voordeel van de kinderen door de afflyvicheyt van een van de ghehoudde, alzoo⁽⁾ t'zelve niet en kan gheschieden dan metten voorseyden last voor ende tot de concurrentie van t'ghene hunnen vader alsdoen soude schuldich wesen.

XXVI.

Om eenichsins te remediëren de excessen ende ongheregeltheden die zyn groeyende in t'stuck van douwarien, Wy ordineren dat de ghene die houwen, namentlyck de dochters ende weduwen, oft huere ouders stipulerende voor hen, van wat qualiteyt zy zyn, hen contenteren van zulcke ghenietinghe van douarie als de costuymen van de plaetsen toelaeten aenden lancxt'levenden opde goeden van den eerst stervenden.

XXVII.

Ende zoo verre men compt te stipuleren andere douwarien, ghenaempt conventionele, van zekere somme s'jaers, Wy laeten toe dat men se gheniete, wel verstaende dat indyen daer kinderen zyn, zulcke douarie niet en zal moghen excederen de hellicht van het innecommen van de immeuble goeden, de welcke den afflyvighen zal achterlaten.

XXVIII.

Ter plaetsen daer de costuymen toelaten aende versaemde by houwelyck te doen donatiën ende voordeel den eenen aenden anderen, t'zy by levende lyffve oft lesten wille, zoo wanneer daernae den eenen compt te sterven latende kinderen, ende den lancx-t'levende te herhouwen in tweede houwelyck, Wy willen dat de goeden alzoo toegecommen den voorseyden lancx-t'levenden, ende waer aff blyken sal by instrument ghepasseert voor publycke persoonen, zullen gereserveert zijn ende gheaffecteert blyven aende gemeyne kinderen van sulcken houwelijck, sonder te mogen beneficieren den ghenen oft de ghene met de welcke alzulcken tweeden houwelijck wordt ghecontracteert in prejudicie van de voorseyde kinderen.

XXIX.

Dat alle rescissiën ende annullatiën van contracten, oft eenighe andere acten gefondeert op lesie, hoe groot die souden moghen zyn, bedroch, circumventie, vreese, cracht oft ghewelt, zullen gheprescribeert ende overstreken zijn, met den tydt van thien achter een volgende jaren, te rekenen van den dach dat zy zullen ghedaen wesen, oft wel dat de vreese oft ghewelt, beletsel van rechte oft van daet, zal cesseren.

XXX.

Ende om te obviëren dat t'ghene het beneficie van recht accordeert aende vrienden van eenen overleden van te moghen aenveerden de successie onder inventaris, om niet voorder ghehouden te wesen aende crediteuren dan totter concurrentie van de weerde van de goeden, niet en worde ghepracticqueert tot interest van de voorseyde crediteuren, ende tot proffyte van de impetranten van alzulcken beneficie, ghelijck men bevonden heeft gheschiet te zijn, over eenighe jaeren herwarts, wesende de voldoeninghe van de voorseyde crediteuren ghetrocken in lanckheyt, hebben gheordineert ende ordineren mits desen, dat zulcke impetranten ghehouden zullen zijn tot desen eynde te vercryghen Onse opene briefven, binnen den tydt van drye maenden des afflyvicheyts, ende hebbende de voorseyde briefven vercreghen, zullen ghehouden zijn binnen veertich daernae volghende daghen, te maecken ende voleynden den voorseyden inventaris, ende aleer te doen de apprehensie, te gheven cautie van t'bewys van de meublen, ende binnen vyfftich daghen daernae, zullen zy van den rechter, den welcken de kennisse toestaet, vercrygen briefven van daghement met clause van authorisatie ten respecte van de ghene die niet en souden resideren onder zijn jurisdictie oft resort, vuyt cracht van welck daghement, affgeroepen ter puyen van de plaetse van der ordinaris wooninghe van den overleden, ende met affixie van billetten op de publicke plaetsen, zullen gheroepen worden alle de ghene, die zouden willen pretenderen eenige schult oft actie jegens t'voorseyde sterfhuys, op dat zy die commen voorhouden ende verifficeren aenden voorseyden rechter, waer van oock de wete ende notificatie⁽⁾ sal gedaen worden aende bekende ende jegenwoordige persoonen, ten minsten aen huere woonplaetsen, alles met clause penaele, dat alle de ghene die in ghebreke sullen blyven van sulcx te doene, als te weten de ghene die resideren inde landen ende plaetsen van herwaertsovere binnen zesse naestvolghende maenden, ende die ghene die resideren buyten de voorseyde landen, binnen t'jaer van den dach der voorseyde publicatie, zullen zyn ende blyven ghepriveert van heure schulden ende pretensiën op de voorseyde goeden vercocht ende ghepriseert, ende op de penningen van de selve gecommen verdeylt tusschen de crediteuren: wel sullen zy mogen commen tot het overschot van de selve penninghen, zoo wanneer daer eenich is.

XXXI.

T'voorseyde daeghement alzoo ghedaen zijnde⁽⁾, Wy ordineren dat alle de voorseyde meublen, baggen, ende juweelen vercocht sullen worden by authoriteyt van den voorseyden rechter, met publicke subhastatie ende licitatie den meest daer vooren biedende, ende de penninghen daervan procederende gheconsigneert, om terstont verdeylt te worden tot betaelinghe van de gheprivilegeerde schulden, indyen daer eenighe zijn, zoo niet, aende ghene wesende meest claer, op cautie van weder te gheven t'gene datter soude moghen te vele ontfanghen wesen, inghevalle dat men te cort compt.

XXXII.

Ende t'voorseyde jaer gheëxpireert zijnde, den impetrant kennende de grootheyt van de schulden ende lasten, sal gehouden wesen hem te declareren, oft hy wilt continueren in zijn voorseyt beneficie, oft wel hem draeghen als simpel erfghenaem⁽⁾, in welcken ghevalle hy sal blijven inde possessie ende ghebruyckenisse van de voorseyde goederen, de welcke (zoo verre des noot zy) hem sullen aenghewesen worden, met laste van de voorseyde schulden, ende in ghevalle van continuatie in t'voorseyde beneficie: Wy ordineren dat den voornoemden rechter van stonden aen oock doe procederen totte vercoopinge ende openbaere subhastatie van de immeubele goeden, om den prys van dyen oock gedistribueert te worden tot betaelinghe van de schulden: ten waere dat den impetrant versochte, dat de voorseyde immeuble goeden souden ghepryseert worden ende dat de appreciatie gedaen, comme⁽⁾ te excederen, oft ten minsten sich te verghelijcken met de voorseyde schulden, in welcken ghevalle den voorseyden impetrant, sal de selve moghen behouden, mits betaelende ende promptelijck namptiserende de penningen van de voorschreven estimatie, om verdeylt te worden als boven.

XXXIII.

Sal oock moghen den voornoemden impetrant gheduerende t'voorseyde jaer ghebruycken de voorseyde goederen, mits cautie van te verantwoorden van de vruchten ende innecommen van de selve, eensamentlijck van de active schulden bevonden in het sterfhuys, ten selven effecte als voorens, maer t'voorseyde jaer overstreken zijnde, sal ghedaen worden ghelijck voorschreven is.

XXXIIII.

Alles op pene van te vervallen van de vrucht van t'voorseyde beneficie van inventaris, ende gehouden te worden voor een simpel erffgenaem, ingevalle dat sonder punctuelijck t'observeren allen t'gene hier boven gheseyt is, hy dede apprehensie van eenighe goederen van t'voorseyde sterfhuys, verbiedende aen alle overste rechteren t'accorderen eenich beneficie van relevement, oft restitutie tegens de obmissie van de solemniteyten hier boven⁽⁾, ende t'gene datter voorder is gestatueert.⁽⁾

XXXV.

Ende oft gebuerde dat yemant by ordinantie van lesten wille, ende ter plaetsen daermen van de goeden mach disponeren, verbode aen zijnen erffgenaem t'aenveerden zyne erffenisse, onder t'voorseyde beneficie, Wy declareren zulcken verbodt van weerde te wesen, behoudelijck dat sulcken erffgenaem niet en zy van syne descendenten.

XXXVI.

Ten anderen zoo⁽⁾ dicwils ghebuert dat inde vercoopinghe oft belastinge van de immeuble goederen, de vercoopers verzwyghen de voorgaende lasten, servituyten, verbodt van te aliëneren, oft andere lasten, oft obligatiën, tot de welcke de zelve goeden daernae bevonden worden ghehouden ende gheaffecteert te zyne, tot groot prejudicie van de coopers, Wy laeten toe aen alle de ghene alzulcke immeuble goeden vercregen hebbende, ende sich betwyffelende van de voornoemde verswyginge, dat zy zullen moghen op heuren coste hen versien tot versekeringhe van hunnen coop, van Onse briefven van purge, stellende den prys onder de weth daer 't behooren sal, ende doende met openbaere vuytroepinghe kundighen aen alle die ghene die eenich recht souden mogen heysschen op de voorseyde goeden, ende alzoo voorts procederen tot het interinement van de voorseyde briefven, volghende den styl van allen tyden ghebruyckt inde quartieren van Ryssel ende Doornick, d'welck zal gheprefigeert ende vuytgedruckt worden by de voorseyde briefven.

XXXVII.

Ende om te wederstaen de differenten dyer daeghelycx rysen in t'stuck van naerhede, oft vernaederinge, ende remediëren op de diversiteyt van costuymen, disponerende op den tydt van de zelve, Wy ordineren dat overal ende generalijck, alwaer de voorseyde faculteyt van vernaederinghe is in ghebruycke, dat de zelve zal moeten gheïntenteert worden binnen s'iaers naer de goedenisse in contracten voluntaire, oft naer het decreet van den rechter in vercoopinghen by rechte, ende dat den zelven⁽⁾ tydt zal loopen jegens alle persoonen, t'sy zy absent zijn, minder van jaeren oft andere, van wat qualiteyt zy zijn, sonder dat daer jegens⁽⁾ eenighe restitutie zal gheaccordeert worden.

XXXVIII.

Willende oock versien jegens de fauten dyer gheschieden by eenighe officieren van Ons, ende van Onse ondersaeten, aengaende de apprehensie, ende vervolginge van de misdadighe, mette welcke zy conniveren ende dissimuleren, Wy bevelen aen allen ende een yeder van de voorseyde officieren, dat zoo haest die faute, oft misdaet zal geschiet zijn, ende ghecommen tot heure kennisse, t'zy door gemeynen roep oft maere, beclach van partyen oft denunciatie, dat den misdadighen ghevangen worde, zoo verre men hem vint op t'jegenwoordich misdaet, zoo niet, dat informatie wel ende behoorlyck ghenomen worde, de welcke ghesien byden rechter, zoo verre blycke, ten minsten by halven thoon, oft stercke suspitie, den voorseyden misdadighen zal ghevanghen ghestelt worden, oft ghedaeght te compareren in persoon naerde ghelegentheyt van t'misdaet, ende de qualiteyt van de gheaccuseerde, ende indyen de saecke is ghedisposeert tot confiscatie t'zy volgents de placcaeten, oft anderssins volghende de ghemeyne rechten, dat eensamelijck zyne goeden zullen geannoteert, ende aengheslaegen worden.

XXXIX.

Niettemin op dat den onnooselen niet en worde ghetravailleert onrechtveerdelijck, zoo verbieden Wy aen alle de voorseyde officieren te procederen tot apprehensie van de persoonen hebbende fixe wooninge, noch de zelve te daegen om te compareren in persoone, ten zy om eene van de drye naestvolghende saecken, te weten dat hy bevonden zy in t'jeghenwoordich misdaet, dat de rechteren ghedecerneert hebben dat hy ghevanghen worde, oft comme compareren in persoone op de informatiën preparatoire by hen ghesien, oft wel by accusatie, ende ter instantie van partye formele ter plaetsen daer die wordt ghebruyckt.⁽⁾

XL.

Ende zoo haest als den misdadighen zal ghevangen zyn oft ghecompareert hebben in persoone, de rechteren ende officieren en zullen niet laeten terstont te verstaen totter instructie van zijn proces, met corte ende peremptoire deleyen, ende hen behoorlijck t'informeren ende te doen alle andere debvoiren van recht, dienende zoo wel tot belastinghe als ontlastinghe van de voorseyde misdadighen. Ende t'proces alzoo sommierlyck gheïnstrueert zynde, de voorseyde rechteren zullen besorghen t'zelve t'eynden, zoo haest alst moghelijck zal wesen, sonder in eenigher manieren t'excederen den termyn van sesse maenden, selfs in saecken die meest twyffelachtich ende zwaer zyn.⁽⁾ Ende zoo verre men bevint dat daer inne eenighe notable onachtsaemheyt ende dissimulatie geschiet zy, die van Onse raeden, waer onder zy resorterende zyn, zullen neersticheyt doen, om de saeken t'huerwaerts te trecken, ende de zelve van stonden aen te vuideren nae recht, ende voorts te procederen ter calengie ende straffinghe van zulcke onachtsaeme rechteren ende officieren, ghelijck de circonstanciën van hun misbruyck dat verheysschen zullen.

XLI.

Ende op dat den officier hem⁽⁾ niet beswaert en vinde aengaende de formaliteyt van de conclusiën by hem te nemen tot laste van de ghevangenen, ordineren Wy ghenoech te wesen, dat hy de saecke van t'misdaet proponere, daervan hy wilt belasten den ghevanghen, mitsgaders de informatiën, belydinghen ende thoonen, die hy heeft tegens den selven ghevanghen, conclusie alleenlijck nemende, dat hy van t'voorseyde misdaet ghestraft worde nae recht ende justicie, oft naer inhouden van Onse placcaten, oft wel met sulcke andere pene, ghelijck men sal bevinden te behooren.

XLII.

De rechteren procederende tot sententie condempnatoire van den ghevanghenen oft geaccuseerde, sullen gehouden zijn te jugeren ende te straffen de misdadige mette penen ende amenden vermelt by Onse placcaten ende ordinanciën, oft met sulcke als by de usancie van den lande ontfangen zijn, soo verre daer eenighe zijn, zoo niet, naer de wetten ende geschreven rechte, hem administrerende goede ende rechtveerdighe justicie.

XLIII.

Ende aengaende de extraordinarise delicten oft andere misbruycken jegens Onse placcaeten daer de penen ende mulcten zijn ghelaeten tot arbitragie van de rechters, Wy willen ende bevelen hen, dat zy de selve rechtveerdelijck stellen ende arbitreren. Ende in saeken van importancie nemen t'advys van gheleerde luyden gheverseert inde practycke, ende wel overleggen de misdaden⁽⁾, mitsgaders de qualiteyten ende circumstantiën van diere, alzoo dat de pene zy gheproportionneert ende betaeme aende grootheyt van t'misdaet.

XLIIII.

Verbieden allen officiers te verstaen mette misdadighe tot compositie in saecken ende crymen, de welcke by Onse placcaten, oft usanciën van den lande strafbaer zijn mette doot, eeuwighe banninghe, oft ander lyffstraffe, ordinerende Onsen procureur generael te procederen jegens den officier alzoo composerende, ende oock jegens den ghecomposeerden misdadigen, gelyck hy zal bevinden te behooren, ten waere dat in eenige provinciën de princen Onse voorsaeten, oft Wy deshalven⁽⁾ eenich ander ordre ghegeven hadden.

XLV.

Ende ghelijck Wy onderricht zyn, dat eenige Onse officieren ende van Onse vassalen hen presumeren te gheven aende criminele persoonen vry-geley oft saulfconduyt, doende directelyck jegens den plicht ende debvoir van hun officie, waerby zy belast worden die te vervolghen ende apprehenderen, Wy willende daerinne versien, verbieden aende voorseyde officieren niet meer te gheven alzulcken vry-geley ende saulfconduyt, op pene van nulliteyt van de zelve ende van arbitrale straffinghe ten laste van de voorseyde officiers.

XLVI.

Ende alzoo Wy verstaen dat den styl op t'stuck van criminele proceduren zeer different is, ende diverselijck ghepractickeert wordt byde subalterne bancken, ordineren Wy dat alle mindere rechteren egheenen ordinarisen ende sekeren styl hebbende, zullen ghehouden wesen te volghen den ghedecreteerden styl van den provincialen raedt waer onder zy zijn resorterende.

XLVII.

In saecken van interinement van remissiën ende pardoenen, Wy willen dat de impetranten van de zelve, naer dat zy die sullen hebben ghepresenteert ten hove, alwaer die addresseren, zullen moeten houden ghesloten ghevanckenisse op hunnen coste, oft by almoessen, zoo verre zy arm zijn, ter tydt toe dat Onsen procureur generael sich sal gheïnformeert hebben van de officieren van de plaetsen daer het feyt gheperpetreert is gheweest, met oock van de gheïnteresseerde partye, zoo verre des noot zy, om te weten hoe de zaecke gheschiet is, ende dat den zelven⁽⁾ Onsen procureur generael de informatiën daer van ghesien hebbende zal consenteren tot slakinghe⁽⁾ van den ghevanghen. Ende bovendyen men zal hem int regard van de voorseyde impetranten van remissie reguleren naer vuytwysen van de ordinanciën van wylen Zyne Keyserlijcke Majesteyt, ghedateert den xx^ten octobris 1541 ende die van Zyne Conincklijcke Majesteyt⁽⁾ van den xxij^ten junii 1589 de welcke ordinanciën Wy willen dat punctuelyck onderhouden worden.

Ontbieden daeromme ende bevelen Onsen Zeer lieven ende ghetrouwen die hooftpresidenten ende luyden van Onsen Secreten ende Grooten Raeden, cancellier ende luyden van Onsen Raede van Brabant, gouverneur, president ende luyden van Onsen Raede van Luxembourg, stadtholder⁽⁾, cantzler ende luyden van Onsen Raede in Gelderlandt, gouverneurs, presidenten ende luyden van Onse raeden van Vlaenderen ende Arthois, hooch-baillieu van Henegouwe, ende luyden van Onse Raede te Bergen, gouverneur, president ende luyden van Onsen Raede van Hollandt, gouverneur, president ende luyden van Onsen Raede van Namen, gouverneur, president ende luyden van Onsen Raede van Vrieslandt, gouverneur, president ende luyden van Onsen Raede van Utrecht, gouverneur, cantzler ende luyden van Onsen Raede van Overyssel, gouverneur van Ryssel, Douay ende Orchies, bailliu van Doornick ende Doornicxsche, prevoost van Valenchyn, rentmeester van Beweest ende Beoisterschelt in Zeelandt, schouthet van Mechelen, ende allen anderen Onsen justicieren ende officieren, ende dyen van Onse vassalen dyen dit aengaen zal, huere stadthouderen ende een yeder van hun besundere dyent behooren zal, dat zy van stonden aen dese Onse jegenwoordighe ordinancie kundighen ende vuytroepen, doen kundighen ende vuytroepen alomme binnen de plaetsen ende limiten van huere respectivelycke jurisdictiën, daermen ghewoonlijck is vuytroepinghen ende publicatiën te doene, op dat niemandt daer van en pretendere oirsaecke van ignorantie, ende daerenboven dat zy Onse voorschreven ordinantie observeren ende onderhouden, doen observeren ende onderhouden onverbrekelijcken ende ten eeuwighen daghe in alle huere puncten ende articulen, naer hunne vorme ende inhouden, cesserende alle beletten ende wedersegghen ter contrariën. Want Ons alzoo ghelieft. Des t'oirkonden hebben Wy Onsen zeghel hier aen doen hanghen. Ghegeven te Mariemont den 12^en dach van julio, in t'jaer Ons Heeren duysent, zeshondert ende elffve.

By de Ertzhertoghen in Hunnen raedt.

Onderteeckent Verreyken.

Ende is de voorschreven ordinancie ghezegelt metten grooten zegel van Hunne Hoocheden in rooden wasse vuythanghende in dobbelen steerte.

KB, KW, nr.II 60547 A, s.f.