304 COUTUMES DES PAYS ET BARONNIE DE GRIMBERGHEN

COUTUMES DES PAYS ET BARONNIE DE GRIMBERGHEN.

p 304

Cosluymen van den lande ende baenderye van Grimberghen.

De drossaerden, meyeren ende schepenen van Grimberghen, obtempe-rerende de bevelen van den hove, volgende de besloten brieven aen hengesonden in date 14 octobris lestleden ende onderteeckent: PIEREMANS, endedien-volgende declarerende ende specificerende de costuymen ende rechtentot noch toe ghebruyckt in den lande ende baenderye van Grimberghenvoorseyt, gheven over ende verclaeren des hier volght:

1. In den eersten, dat by de [beyde] heeren van Grimberghen, van inden jaere 1270, hebben gemaeckt ende ghestatueert sekere poincten,ordonnantien ende statuten, daernaer d'inghesetene van den selven landehen souden hebben te reguleren, soo in 't feyt van keuren ende breucken,misusen, soo civile, criminele, als andere der policyen aengaende, daer-af syhebben ghemaeckt eenen chartere onder hunne seghelen, den welcken oockis onderhouden, ende by de schepenen dien-volgende rechte doende, von-nisse gheslagen totten jaere 1556, als wanneer, mits de outheyt van denselven chartere oft ordonnantie, gemaeckt is eenen nieuwen lant-chartere,den welcken tegenwoordelijck onderhouden wordt, ende van welcke tweecharteren oft statuten copyen authenticq hier-mede worden overghegheven.

2. Dat voorts binnen den selven lande is een recht, dat-men noemt hetmeyssionier-mans recht, mede-brengende dat de ghene die meyssionier-manoft meyssionier-vrouwe is, ende die sulcks wettelijck bethoont heeft, naer-volghende der ordonnantie ende concordaten daeraf gemaeckt tusschenwijlen hertogh Jan, hoogh-loffelijcker memorie, hertoghe van Lothrijck, vanBrabant, etc., ende Godevaert, graeve van Vianen, ende Geeraert Van der Aa,heeren van Grimberghen, in date 1297 [1292-1293], ende daeraf insghelijckshier-mede copye authenticq wordt overghegheven, vry is van den rechtevan den hoogh-stoel [hoofdt-stoel], mortemain oft besten pandt, hoy-daghen,mest-daghen, cor-weyden ende andere, competerende den heere van derplaetsen daer sulcken meyssionierde lieden gheseten zijn, van onvryepersoonen gheen meyssionierde man oft meyssionierde vrouwe wesende.

3. Dat voorts sulcken meyssionier-lieden vry zijn van tolle al Brabant

(1) Brabandts recht, t. I, p. 331.

p 306

deur, ende ghedaeght oft bekommert zijnde van criminele saecken, daerlijf oft leven [lit] aenhanght, vermoghen by[1] de voorschreve heeren deselve uyt te doen schrijven ende overeyschen, om aen hen overghelevert teworden, ende daer-af sy zijn justiciale [justiciable] voor ons, schepenen vanGrimberghen voorseyt, conformelijck het ondercomen[2] ende ghebruyck,ende volgende de voorgaende ordonnantien oft concordate; d'welck by veleende diversche vonnissen van desen hove oock alsoo is verstaen geweest,ende naementlijck oock eenighe jaeren herrewaerts gheleden in der sakenvan Jan Berlyns, gheapprehendeert gheweest zijnde tot Merchtene, endebeyde der voorschreven heeren van Grimberghen drossaerden met hemgevoeght, ter eenre, ende den meyer des graeven van Coren [Solre] teMerchtene, met hem ghevoeght den heere procureur generael in Brabandt,ter andere zijden, naer uytwijsen van den vonnisse daeraf zijnde in daetedes vierden daeghs der maendt van augusti in den jaere 1600, ondertee-kent: DE WITTE.

4. Dat oock den den meyssionierde-man, oft vrouwe, blijvende de langhst-levende, behouwt de have ende allen 't ghene voor haeffelijck oft be-ervelijck[beruerlijck] goet gherekent wordt, om daermede sijnen oft haeren vryen willete doen, niet teghenstaende eenighe rechten ter contrarien binnen Brabandtgheobserveert, ende niet teghenstaende oock het recht der hooft-bancke vanUccle, mede-brenghende dat die langhst-levende alleenlijck magh blijvenbehouden ende besitten d'een hellight van de selve haeve, om daer-medesijnen oft haeren vryen wille te doen, ende d'ander hellight (voor een vieren-deel) ten behoeve van heure kinderen, oft, by ghebreck van hen, op hunnenaeste vrienden ende erfgenamen, ende dat het resterende vierendeel oockmoet komen tot profijte van sijne oft heure kinderen ende erf-ghenaementerstont naer het overlijden van den selven langhst-levenden; behoudelijckdat den voorschreven langhst-levende 't voorschreven vierendeel sijn levenlanck gheduerende magh blijven besitten, midts stellende cautie van 't selvesijn kinderen oft erfgenaemen, naer sijne doodt ende aflijvigheydt, soo goette laeten, als 't selve was bevonden ten tyde van den aenveerden van deselve haeve ende scheyden van den bedde.

p 308

5. Aengaende autem de costuymen, soo van procedure reël ten successie,naerderschappe ende andere, ghemerckt Grimberghen immediate resorteertonder het voorschreven hooft-recht van Uccle, reguleren wy ons naer-volgende de costuymen der voorschreven hooft-bancke van Uccle, soo endeghelijck die hier te hove respective, xxvij augusti 1547 ende xix mey 1570ende nu onlancks sijn overghedraegen geweest ende soo wanneer van onsvonnisse wordt geheyscht, souden 't selve daer-naer wijsen, ghelijck wyoock ghedaen hebben in respecte van de scheydingen ende deylinghen vande goeden onder het resort ende district van Uccle ende van ons gheleghen.

6. Behoudelijck nochtans dat, ghemerckt [te] Grimberghen ende anderedorpen daer-onder geleghen, den jonghsten sone competeert het preroga-tief in de chijns-goederen, gheobserveert wordt dat den selven jonghstensone voor-uyt heeft de wooninghe ende huysinghe[3], groot t'saemen eendaghwant, midts laetende sijne andere broeders daer teghens een andergelijcke dagh-want.

7. Ghelijck oock den jonghsten sone in de leen-goeden voor sijnprerogatieff is hebbende sulcken recht als den outsten sone heeft in Brabant;behalvens welcke veranderinghe reguleren hen de stadt-houderen endemannen van leene, ende eenen jeghelijcken anders in 't particulier, achter-volghens de ghemeyne leen-rechten van den souvereynen leen-hove vanBrabandt.

8. Dan, staet in desen te noteren dat, hoewel de voorschreven costuymenvan Uccle mede-brenghen dat den rentier renten heffende op chijns-goeden,voor den achterstel der selver niet voorder en soude moghen procederendan voor dry jaeren, ten waere hy konde bethoonen den houdere oftbesittere van sijnen pandt wettelijcke maeninghe oft waerschouwingheghedaen te hebben; dat wy nochtans de voorschreven costuymen niet enhebben achtervolght, ende dat daeghelijcks ter contrarien wordt gheplo-ghen, dat den rentier allen sijnen achterstel magh verhaelen op sijnenpandt, midts alleenelijck den selven pant wettelijck ter hueren stellendeeenen tijdt ende termijn van dry jaeren; ende soo verre hy binnen denselven tijde van den achterstel met de wettighe kosten niet voldaen en

p 310

waere, doende daeraf ter expiratie van de selve dry jaeren reeckeninghe,vermagh sijnen voorschreven pandt voor dry andere jaeren doen terhueren setten, ende voorts soo langhe tot dat den selven rentier betaelt zy;want andersints soude noodeloos wesen (ghelijck daghelijcks noch ghebeurt)dat de rentieren, hunne renten op de panden daer-voren verbonden nietkonnende verhaelen, hier te hove versoecken octroye om de selve teverkoopen tot derogatie van den landt-rechte.

9. Dat oock van egheenen noode en is, om te hebben adjudicature vanpanden voor achterstellen van renten, van die op wettighe reeckeninghe temoghen handt-plichten, te doen doen dry proceduren ten gronde, ende devierde van gratie, met de behoorelijcke wete, ghelijck de voorschrevencostuymen van Uccle dat statuëren, ghemerckt onder de dorpen binnenonsen districte gheleghen dien contrarie wordt gheobserveert, dat-men denrentier sijnen pandt is aenwijsende, om dien te moghen houden, vroomenende ontvroomen, op wettighe rekeninghe, mette eerste procedure tengronde ende eene wete; want souden de costen ende proceduren te doenvoor cleyne renten somtijdts by-naer importeren soo veel als het capitaelvan dien welcke costuymen daeromme in onsen quartiere is ghederogeert,behoudelijck onder Londerseele ende Sempse, al-daer teghenwoordelijckal-noch wordt onderhouden, dat-men voor achterstel van renten, soo cleyneals groote, procedeert ten pande by dry proceduren ende de vierde vangratie, welck ghebruyck, mits de redenen voorschreven, oock wel diendeghederogeert te wesen.

10. Maer soo wanneer eenen renthier procedeert tot perpetuële evictie,achtervolght men in dien ghevalle de clausule in sijne constitutie brievenbegrepen, van hem sijne panden te moghen adjudiceren, 't ware mette eerste,tweede oft meer proceduren [by] pant-terdinghen.

11. Soo oock alle cheynshefferen[4] wesende heerelijcke cheynsen vande gronden, procederende tot perpetuële evictie van de panden daer-voreverbonden, de selve moeten doen by[5] dry voorgaende proceduren tenpande, ende de vierde van gratien, elck by interval van veerthien daghen,ende conform den 153en artickele van den nieuwen landt-chartere des landts

p 312

ende baenderye van Grimberghen, daeraf hier vooren copye authenticq isgeattacheert.

12. Ende alsoo daghelijcx ghebeurt datter questien ende gheschillenrysen aengaende de eyghene goeden onder 't resort oft hooft-vonnisse vanUccle gheleghen, soo in materie van successie, naerderschappe endeandersints, door-dien verscheyde practisynen ende costumiers willensustineren ende by diversche turben hebben gheturbeert, d'welck oock byvonnisse in contradictorio judicio gegheven alsoo is verstaen gheweest, datde eyghene goeden, soo in successie, naerderschappe als andersints, soudenaenveerden ende nemen de nature van der plaetsen daer die lest ghegoeytende bebrieft sijn, niet teghenstaende de voorschreven costuyme vanUccle disponerende ter contrarien, overmits de diversiteyt van de opiniendesen aengaende, refereren wy ons tot costuyme hier-af over te gheven bydie van de voorschreven hooft-bancke van Uccle, aldaer wy immediateresorteren.

13. Voorts dunckt ons (onder correctie van den hove) dat in materie vannaerderschappe van Uckelsche cheyns-goeden, 't selve naerderschap wordtuytghesloten, niet teghenstaende gheene voorgaende kerck-gheboden ensijn ghedaen gheweest, soo wanneer den cooper van dien daer-inne isghegoeyt ende ghe-erft, ende dat de selve goedenisse thien, of meer jaerengheleden ghepasseert is maer soo wanneer de voorschreven kerck-gheboden niet en sijn ghedaen, ende de naerderlinck quame binnen denvoorschreven tijdt van thien jaeren, soude in sijn bygheleght naerderschapontfanghen worden, ghelijck hy oock soude, niet teghenstaende de kerck-gheboden waren ghedaen, komende voor de goedenisse tusschen halm endeheere, hebbende de voorschreven kerck-gheboden tot dry in 't ghetal, endehet vierde van gratien, elcke interval van vierthien daghen, ende soo verrevoor ons dien aengaende questie viele, souden 't selve alsoo wijsen.

14. Aengaende quijtbaere renten op cheyns-goeden beset, ghemerckt diequijtbaere sijn, ende den gheldere weet waer-mede hem te ontlasten, soudeons duncken, dat in 't transporteren van dien geen naerderschappe plaetseheeft, hoe wel 't selve by de heeren schepenen van Uccle by hen vonnisseanders is verstaen gheweest, laetende 't selve naerderschap alleenelijckstrecken in respecte van onquijtbaere renten, t'ware [ten ware] voor die vanden bloede, oft den ghelder der selve renten, om hem te moghen ontlasten.

p 314

15. Soo ons van ghelijcken soude duncken dat, ghemerckt eyghenegoeden voor alle hoven ende gherechten, buyten den districte daer diegheleghen sijn, moghen ghegoeyt ende ghetransporteert worden, ende menoock in 't transporteren der selve gheene kerck-gheboden ghewoon en is tedoen, dat in 't coopen van eyghene goeden onder den voorschreven hooft-vonnisse van Uccle ende van ons gheleghen, gheene naerderschap en soudebehooren te vallen.

16. Ende voor soo veele aengaet den treyn oft forme van procedurenvoor ons ende andere parochien onder onsen resorte gheleghen, is genoechconform den stiel ende practijcke handele [practijk-handel] gheobserveertvoor de voorschreven heeren schepenen der hooft-banck van Uccle.

17. Is voorts te weten, dat de bancke van Grimberghen van alle oudetijden ende van over memorie van menschen, is gheweest ende alnoch iseene hooft-bancke, al-daer te hoofde komende de schepenen der vryheydtvan Rumpst, Eeckeren, Willebroeck, Ruysbroeck, Blaesvelt, Heyendunck,Thisselt ende Empse [Sempst], Eppeghem ende meer andere, die vanhiervoorts appelleren onder de voorschreve hooft-bancke van Uccle, als [synde]de voorschreve hooft-bancke van Uccle ons hooft, ende al-daer wy imme-diatelijck resorteren.

18. Item, ende dat oock beyde die heeren van Grimberghen, soo t'samenals elck in 't besondere, onder hunne seghelen remissen verleenen endeaccorderen, ende somtijdts oock onder de seghelen van hunne drossaerden,soo van de delicten van hunne particuliere inghesetenen, als oock [van] deaf-ghesetenen messionierde-lieden wesende, ende andere die op hunne aerdeeenighe doodtslaghen oft andere delicten punitie corporeel meriterende sijncommitterende, daer-af sy van allen ouden tijden sijn gheweest in peyse-lijcke ende vredelijcke possessie, soo sy al-noch sijn, sonder dat dedelinquanten, gheïmpetreert hebbende sulck-daenighe remissen, belastworden met interinement.

19. Ende ten lesten staet oock te weten, dat het landt ende baenderyevan Grimberghen consisteert in de naer beschreven plaetsen ende prochien,te wetene, Grimberghen ende Strombeke. Meysse, Beyghem, Londersele,Bruysseghem, Ossele ende appendentien, Buggenhout, Thisselt, Eppeghem,Duffel, Waelhem ende Sinte-Cathelijne-Waevere, alle de welcke parochiend'overkomende lasten van hoogher-handt, op den voorschreven lande

p 316

van Grimberghen uytghesonden, naer ieghelijck contingent ende quote,draghende ende betalende sijn.

Aldus ghedaen by ons drossaerden, meyeren ende schepenen van Grim-berghen, ende[6] collegialiter vergaedert sijnde, [ende] aldus verclaert op den14en dach der maent van november in den jare 1606. Ende des t'oircondenhebben wy schepenen voorseyt onsen ghemeynen seghele van schepen-domme hier-op doen drucken, my oock daer by sijnde als greffier, by lasteals boven dese gheteeckent hebbende, quod attestor; ende was onderteec-kent : J. DE Goury, ende beseghelt metten seghele der voorschrevehooft-bancke, in groenen wassche daer-onder opghedruckt.

[2] Le mot ondercomen n'a pas de sens ici; ne faudrait-il pas lire het oude hercomen, " l'anciennetradition? "

[3] De wooninghe ende huysinge; lisez: huysinghe ende hof ou hofstadt, huys en hof, " maison ethéritage, " comme dans la coutume d'Uccle, p. 2, art. 2.

[6] Le mot ende est ici de trop et devrait plutôt se trouver devant le mot aldus qui suit.